Gotowość dziecka sześcioletniego do nauki w szkole

 

U dziecka sześcioletniego, tak jak i u jego o rok starszego kolegi, najważniejszym elementem rozwojowym pozwalającym mu funkcjonować w szkole jest jego dojrzałość emocjonalna  i społeczna. Bez dojrzałości tych dwóch obszarów dziecko będzie miało problemy adaptacyjne, które mogą wpłynąć na jego sukces edukacyjny.

Istotnym i ważnym elementem w życiu każdego dziecka, do którego przygotowuje go środowisko rodzinne i przedszkolne, jest rozpoczęcie nauki w szkole. Dla każdego dziecka zmiana środowiska rówieśniczego jest poważnym przeżyciem. Jeżeli łączy się to ze zmianą sposobu funkcjonowania, czas zabawy zamienia się w zadań do wykonania i wywiązywanie              z obowiązków, to dojrzałość do takiej zmiany jest najważniejszym elementem adaptacyjnym.

Słaba nadal u sześciolatka dojrzałość układu nerwowego powoduje, że jest on w porównaniu ze swoim starszym kolegą bardziej podatny na stres i porażki, na jakie może natrafić na progu edukacji szkolnej. Sześciolatek powinien być przygotowany przez przedszkole i środowisko rodzinne do współpracy z innymi dziećmi. Powinien stosować się do reguł panujących              w grupie i znać podstawowe normy społeczne. Dziecko sześcioletnie szybciej i częściej okazuje swoje niezadowolenie, wybucha gniewem, szybciej się dekoncentruje, łatwiej się męczy, co ma znaczący wpływ na podejście nauczyciela do pracy z uczniami, która to musi zawierać więcej elementów ekspresji ruchowej i częstych przerw.

Nauczyciel jako osoba kierująca na terenie szkoły wychowaniem i edukacją dziecka powinien być świadomy wszystkich różnic wynikających z dojrzałości i stopnia rozwoju dzieci sześcioletnich. Sprawność dydaktyczna wychowawcy pozwoli wesprzeć dziecko w razie wystąpienia trudności edukacyjnych i wychowawczych i nakierować pracę z dzieckiem na indywidualne tory.

Anna Brzezińska przedstawia teorię, według której dojrzałość szkolna jest efektem kilku czynników: gotowości dziecka do edukacji, właściwości szkoły i oferty edukacyjne, jaką ta szkoła dysponuje. Bez gotowości szkolnej dziecko nie jest w stanie osiągnąć sukcesu, nie może sprostać zadaniom, które mu się powierza, nie odnajdzie się w grupie rówieśniczej i nie rozwinie zainteresowania nabywaniem wiedzy i umiejętności.

Z trudnościami w szkole związane jest również rozwinięcie lęku przed szkołą nazywane fobią szkolną, mającą duży wpływ na funkcjonowanie dziecka w szkole.

Wincenty Okoń określa, że dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział             w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych klasy pierwszej.

Zatem możemy stwierdzić, że równowaga pomiędzy stopniem rozwoju psychofizycznego dziecka a wymaganiami programowymi określonymi w podstawie programowej kształcenie ogólnego dla ucznia klasy pierwszej jest wyznacznikiem gotowości szkolnej.

Dojrzałość szkolną (według W. Okonia) możemy rozpatrywać zatem w czterech podstawowych aspektach:

1.      dojrzałość fizyczna

2.      dojrzałość umysłowa

3.      dojrzałość emocjonalna

4.      dojrzałość społeczna

 

Ad 1. Dojrzałość fizyczna

Pierwszy aspekt dojrzałości szkolnej, czyli dojrzałość fizyczna to ogólna sprawność ruchowa dziecka połączona ze sprawnością motoryczną w tym z małą motoryka, czyli poruszaniem dłońmi, nadgarstkami, palcami. Dobry stopień rozwoju małej motoryki jest istotny do nauki pisania i korzystania z przyborów szkolnych (wycinanie). Istotnym elementem jest rozwój                   i ukształtowanie mięśni i kośćca, który to nadal nie jest całkowicie wykształcony, co powoduje u dziecka szybkie męczenie się podczas przebywania w jednej pozycji.

Dojrzałość fizyczna charakteryzuje dziecko o określonym, właściwym wzroście i wadze zgodnymi z siatką centylową, dobrym stanie zdrowia, względną odpornością na choroby, prawidłowo rozwiniętymi i funkcjonującymi zmysłami (wzrok, słuch).

Dziecko sześcioletnie zatem powinno:

  • posiadać względną odporność na zmęczenie, wytrzymać w jednej pozycji (dotyczy to zwłaszcza siedzenia w ławce) około 15-20 min.
  • posiadać dobrą motorykę dłoni, koordynację ruchową oraz wzrokowo - ruchową,
  • potrafić skakać oraz stać na jednej nodze, przeskakiwać przez przeszkody (ławeczka),
  • potrafić sprawnie biegać, jeździć na rowerze, wspinać się, itp.

Sześcioletnie dziecko dojrzałe fizycznie do szkoły to dziecko zdrowe, silne, mogące sprostać siedzeniu w jednaj pozycji w ławce szkolnej, noszeniu tornistra, czynnemu spędzaniu czasu podczas przerwy na szkolnym korytarzu czy też ćwiczeniom fizycznym podczas lekcji wychowania fizycznego.

 

Ad 2. Dojrzałość umysłowa

Dojrzałość umysłowa charakteryzuje się określonym, właściwym poziomem rozwoju procesów koniecznych do opanowania takich umiejętności jak czytanie pisanie czy też liczenie (percepcja słuchowo wzrokowa, pamięć, rozumowanie operacyjne).

Dziecko sześcioletnie przejawiające właściwą dojrzałość umysłową z ciekawością słucha czytanych tekstów (bajek, opowiadań) i jest zainteresowane treścią (zadaje pytania na jej temat, komentuje usłyszaną treść). Jest zainteresowane nauką prze co nie nudzi się podczas zajęć edukacyjnych co wpływa korzystnie na proces nauki w tym zapamiętywanie. Może się już dłużej skupić na wykonywanej czynności (około 15-20 min.). Dojrzały do nauki sześciolatek posługuje się już dużym zasobem słów, mówi czytelnie i zrozumiale.

Dojrzały umysłowo sześciolatek rozumie przekazywane wiadomości, reaguje i wykonuje polecenia i instrukcje formułowane do grupy. Rozumie również treść czytanych tekstów umiejętność niezbędna do nauki czytania i rozumienia przeczytanych przez siebie czytanek               i poleceń.

Stopień rozwoju pamięci nadal jeszcze mimowolnej pozwalający na zapamiętywanie określonej ilości informacji określa właściwą dojrzałość szkolną. Umiejętność skupienia uwagi na dłuższy okres czasu (około 15 min.), zdolność obserwacji, rozwój myślenia i przetwarzania wiadomości to też wskaźnik dojrzałości szkolnej.

Myślenie dziecka podlega przeobrażeniom i wskaźnikiem dojrzałości będzie umiejętność dokonywania operacji konkretnych, dzięki którym sześcioletni uczeń może zrozumieć pojęcie liczby poprzez rozumienie stałości wagi, długości, ilości, itd.

Myślenie stopniowo zaczyna charakteryzować logiczność, co umożliwia dziecku rozumienie związków przyczynowo skutkowych wypływających z zaistniałych faktów.

Analiza i synteza wzrokowo-słuchowa jest niezbędna do nauki czytania i pisania zatem ich prawidłowy rozwój jest również koniecznym elementem dojrzałości szkolnej.

Można przyjąć, że dziecko sześcioletnie gotowe do podjęcia nauki w szkole:

  • przejawia zainteresowanie uczeniem się w tym szczególnie czytaniem, pisaniem             i liczeniem,
  • interesuje się zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu,
  • potrafi skupić uwagę na dłuższy czas (około 15-20 min.) na wykonywanej czynności,
  • wypowiada się poprawnie pod względem artykulacyjnym,
  • potrafi, z uwagą śledzić i analizować treść opowiadanej bajki lub czytanego tekstu,
  • jest zainteresowany wynikiem swojej pracy, dzięki czemu kończy rozpoczętą pracę,
  • bez problemu potrafi porozumiewać się z innymi dzięki bogatemu słownikowi,
  • rozumie polecenia i instrukcje kierowane do niego jak również do grupy,
  • rysuje rysunki zawierające dużo szczegółów, prawidłowo rozmieszcza na kartce narysowane elementy.

 

Podsumowując, dojrzałość intelektualna to taki poziom rozwoju funkcji poznawczych, który umożliwia dziecku osiąganie dobrych wyników w nauce szkolnej. Chodzi tu o umiejętność spostrzegania i różnicowania spostrzeżeń, a także o dostatecznie wykształconych poziom wyobraźni i uwagi dowolnej, o zdolność intencjonalnego zapamiętywania i odtwarzania podawanych treści oraz zdolności myślenia przyczynowo - skutkowego i wnioskowania. (Brejnak, 2006).

 

Ad 3. Dojrzałość emocjonalna

Emocje to sfera rozwoju dziecka, bardzo wpływająca na jego dojrzałość szkolną. Jest ona najczęściej przez rodziców traktowana po macoszemu, jednakże jest ona tak samo ważna jak pozostałe wcześniej omówione. Dojrzałość emocjonalna to umiejętność właściwego okazywania emocji, wyhamowywania nadmiaru ekspresji fizycznej, reagowanie adekwatnie na zaistniały bodziec, stosunkowa odporność na stres szkolny, umiejętność samomotywowania do pracy.

Dziecko sześcioletnie bardzo łatwo okazuje swoje emocje i to właśnie stopień ich opanowania świadczy o prawidłowym stopniu rozwoju emocjonalnego.

Czynniki szkolne wywołują u dziecka wiele reakcji, wyznacznikiem jego dojrzałości będzie zatem adekwatne reagowanie na pozytywne lub negatywne uwagi nauczyciela, umiejętność panowania nad emocjami, wytrwałość związana z obowiązkami i nauką. Relacje                           z rówieśnikami powinny być pozbawione konfliktów, agresywnych zachowań, niewyhamowanej złości, płaczu to bardzo trudne u sześciolatka, ale stanowi o jego dojrzałości emocjonalnej.

Ważny jest tu również typ układu nerwowego: siła, równowaga i ruchliwość procesów pobudzenia i hamowania. Stanowią one podłoże rozwoju uzdolnień oraz w istotny sposób wpływają na cechy emocjonalności i ich przejawy w zachowaniu dziecka.

Prawidłowy stopień rozwoju sześciolatka gotowego do podjęcia nauki w szkole to właściwy zakres i natężenie zachowań emocjonalnych objawiających się w chęci i łatwości nawiązywania kontaktów ze środowiskiem szkolnym (rówieśnikami, nauczycielami i innymi pracownikami szkoły), obowiązkowości oraz wytrwałości w rozwiązywaniu problemów. To umiejętność wyrażania swoich emocji w sposób, który można zaakceptować. To zdyscyplinowanie, samodzielność i zaradność. To w końcu umiejętność podporządkowania się regułom i zasadom panującym w szkole.

Dziecko dojrzałe emocjonalnie:

  • odczuwa więź z nauczycielem i kolegami,
  • adekwatnie reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi,
  • stara się panować nad swoimi emocjami,
  • przezwycięża porażki i niepowodzenia.

Dziecko niedojrzałe emocjonalnie może mieć problemy z funkcjonowaniem w szkole. Jest agresywne, płaczliwe, nadpobudliwe lub odwrotnie zahamowane, nieśmiałe. Niepowodzenia szkolne związane z nieadekwatnym zachowaniem mogą u dziecka spowodować fobie szkolne objawiające się w reakcjach psychosomatycznych.

 

Ad 4. Dojrzałość społeczna

Rozwój społeczny jest powiązany z rozwojem emocjonalnym. Często łączy się te dwa aspekty w rozwój społeczno-emocjonalny. Dziecko prawidłowo rozwinięte emocjonalnie ma podobny stopień rozwoju społecznego. Można zatem określić, że sześcioletnie dziecko dojrzałe do nauki w szkole bez większych problemów nawiązuje kontakty z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Przestrzega i respektuje reguły narzucone przez dorosłych i te panujące w społeczności uczniowskiej. Jest samodzielne w czynnościach samoobsługowych, chętnie pomaga innym                w wykonywaniu określonych czynności, opiekuje się młodszymi.

Dojrzałość sześciolatka do nauki w szkole objawia się w szeroko rozumianej samodzielności, oprócz czynności samoobsługowych jest to odrabianie prac domowych, przygotowanie przyborów potrzebnych do szkoły, utrzymania porządku w miejscu pracy i nauki.

Dojrzały uczeń jest zdyscyplinowany, podporządkowuje się regułom, dostosowuje się do otoczenia, stara się pełnić różne funkcje wyznaczone przez dorosłych i role podczas zabawy              z rówieśnikami. W czasie pracy grupowej potrafi podporządkować się i wykonywać przydzielone zadania.

Dziecko dojrzałe społecznie dobrze się czuje w nowym środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania na rzecz innych np. dyżury.

Dziecko dojrzałe społecznie:

  • jest samodzielne,
  • rozróżnia złe postępowanie od dobrego,
  • umie się zdyscyplinować,
  • łatwo się adaptuje w nowym środowisku szkolnym,
  • chętnie wykonuje działania ukierunkowane na innych.

Nie należy traktować powyższych wytycznych rozwojowych jako sztywnych ram, w które każde dziecko rozpoczynające naukę w szkole powinno się wpasować. Rozwój dziecka              w opisywanym okresie przebiega bardzo dynamicznie. W ciągu krótkiego okresu czasu mogą zajść duże zmiany w rozwoju umiejętności i zachowania dziecka. Trzeba przyjąć, że większość       z poniżej wymienionych zachowań dziecka sześcioletniego predysponuje go do podjęcia nauki w szkole.

Dziecko gotowe do podjęcia nauki w szkole to takie, które:

·         ma prawidłowo rozwiniętą analizę słuchowo-wzrokową i prawidłowo rozwinięte zmysły słuchu i wzroku,

·         mówi poprawnie (nie wymaga terapii logopedycznej), ma duży zasób słów,

·         prezentuje co najmniej przeciętny poziom rozwoju umysłowego,

·         wykazuje zainteresowanie nauką,

·         prezentuje właściwy poziom dojrzałości emocjonalnej i społecznej, umie opanować emocje,

·         jest samodzielne.

 

 

Diagnoza przedszkolna- analiza gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole rok szkolny 2015/2016

 

GRUPOWE  PODSUMOWANIE  POZIOMU  OPANOWANIA  KOMPETENCJI  ZAWARTYCH  W  PODSTAWIE  PROGRAMOWEJ  -   DIAGNOZA  WIOSENNA .

 

Poziom

Kompetencji

Umiejętności

Społeczne

I dojrzałość emocjonalna

Gotowość do

Nauki czytania

I pisania

Mowa

i umiejętności

poznawcze.

Zdrowie,

Sprawność,

bezpieczeństwo

Wychowanie

Przez sztukę

Liczba

dzieci

Wynik

  %

Liczba

dzieci

Wynik

  %

Liczba

dzieci

Wynik

  %

Liczba

dzieci

Wynik

  %

Liczba

dzieci

Wynik

  %

Wysoki

3

20,00%

11

73,33%

2

13,95%

5

33,33%

2

13,95%

Średni

8

53,33%

4

26,67%

10

66,67%

9

60,00%

9

60,00%

Niski

4

26,67%

------

-------

2

13,95%

1

6,67 %

3

20,00%

Bardzo niski

 

 

-------

--------

-------

4,3%

1

6,67%

--------

---------

1

6,67%

 

 

 

GRUPA  LICZY  15 DZIECI , OGÓLNIE  POZIOM OPANOWANIA  KOMPETENCJI ZAWARTYCH  W PODSTAWIE  PROGRAMOWEJ  PRZEDSTAWIA   SIĘ  NASTĘPUJĄCO :

 

 

 

POZIOM   KOMPETENCJI WE

WSZYSTKICH  OBSZARACH

             LICZBA  DZIECI 

                 WYNIK  %

Wysoki

                    3

           20,00%

Średni

                   10

          66,67%

Niski

                     2

            13,95%